Burada, imar planina esas JEOLOJIK-JEOFIZIK-JEOTEKNIK Etüt Raporunda yerlesime uygunlugu belirlenmis bir parselde temel tasarimi için gerekli olan zemin degerlendirilmesi amaciyla, Zemin ve Temel Etüdü Raporu formatina iliskin hükümler bildirilmekte olup, raporu hazirlayacak kisi/kuruluslara yol göstererek yeterli ve kabul edilebilir raporlar düzenlenmesi hedeflenmektedir.
Bildirilen hükümler, Zemin ve Temel Etüdü Raporu içerigine yönelik asgari kurallar olmakla birlikte, raporu hazirlayanlar tarafindan gerekli mesleki bilgiler ile, ilgili standartlar ve güncel bilimsel çalismalarin göz önünde bulundurulmasi zorunludur.
Amaca göre farkliliklar gösterebilecek insaat projeleri, jeolojik kosullarin degisken olmasi, Zemin ve Temel Etüdü Raporu içeriginde birtakim farkliliklar olusmasina neden olmasina ragmen, raporu hazirlayanlar tarafindan burada belirtilen hükümlere uyulmasi gerekmektedir.
Zemin ve Temel Etüdü Raporu, öncelikle arazideki tüm jeolojik ,jeofizik verileri ve çevresel faktörleri yansitmali; bu verilerin degerlendirilmesi ile ortaya konulacak somut ve mesleki dogruluga sahip öneriler içermelidir.
Zemin ve Temel Etüdü Raporu, genel anlamda üç kisimdan olusmalidir;
Genel Bilgiler basligi altindaki birinci bölümde mevcut yerel zemin kosullari ve jeolojik,jeofizik özellikler ile ilgili veriler,
Degerlendirme basligi altinda ikinci bölümde, verilerin degerlendirilmesi, kabul edilen zemin parametreleri ve literatüre atifta bulunularak güncel bilimsel metotlar vasitasiyla izahi,
Sonuç ve Öneriler basligi altindaki üçüncü bölümde ise, temel ön tasarimi ve insaata yön verecek öneriler ve uyarilar yer almalidir.
Kapsam ve içerik yönünden Bakanligimizin 28.06.1993 tarih ve B.09.0.YFK.0.00.00.00/6-5/373 sayili Genelgesi eki “Zemin ve Temel Etüdü Hazirlanmasina Iliskin Esaslar” dogrultusunda yapilmakta olan zemin ve temel etütlerine ait raporlarin genel formati, etüdün kategorisine göre asagida belirtildigi sekilde olacaktir.
A. ALETSEL VERIYE DAYALI ZEMIN ETÜDÜ RAPORU :
Önemsiz ve sorunsuz isler (Kategori 1) için inceleme alaninda muayene çukuru, JEOFIZIK ÖLÇÜMLER (SISMIK KIRILMA ,SISMIK YANSIMA ,MIKROTREMOR, IVME, JEOFIZIK KUYU LOGU, JEORADAR, ELEKTRIK ÖZDIRENÇ SONDAJI) mevcut 4 sev aynalarinin ve çevre yapilarinin incelenmesi neticesinde “GÖZLEMSEL ALETSEL VERIYE DAYALI ZEMIN ETÜDÜ RAPORU” hazirlanacak bu raporun içerigi asagida belirtilen basliklar altinda toplanacaktir:
KAPAK SAYFASI
IÇINDEKILER
1. GENEL BILGILER
1.1. ETÜDÜN AMACI ve KAPSAMI
1.2.INCELEME ALANININ TANITILMASI
1.2.1.Seçilen Yerin Cografik Konumu ve tarihçesi
1.2.2.Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgileri
1.2.3. Projeye ait Bilgiler
1.2.4. Imar Plani Durumu
1.2.5. Önceki Çalismalar
1.3 JEOLOJI
1.3.1.Genel Jeoloji
1.3.2, Inceleme Alani Jeolojisi
1.4.ZEMIN VE KAYA TÜRLERININ ÖZELLIKLERI
1.5.1 YERALTISUYU DOYGUNLUGU
YERATISUYU SEVIYESI
YERALTISUYU KIRLILIGI
AKIFER ÖZELLIGI
YER ALTI SUYU DERINLIGI ve Yerüstü Sulari
1.5.2. Içme ve Kullanma Suyu
2. DEGERLENDIRME
2.1.2. ZEMIN BÜYÜTMESI, VS KAYMA DALGASI HIZININ BELIRLENMESI.
2.1. 3 IVME SPEKTRUM KATSAYILARI (TA-TB )’NIN BELIRLENMESI.
2.2.1. BÖLGENIN DEPREM HARITASI
3. SONUÇ VE ÖNERILER
4.EKLER
1- MUAYENE ÇUKURLARINA AIT ÇIZIM VE FOTOGRAFLAR
2- INCELEME ALANININ 1:200 ÖLÇEKLI PLANKOTESI VE VAZIYET PLANI
3- JEOLOJIK,JEOFIZIK KESITLER
4- TAPU ÖRNEGI VE KADASTRO PAFTASI
5- FOTOGRAFLAR (Arsanin genel görünümü, sorunlu kisimlar, yarmalar, örnekler vb. )
6- ÖNCEKI ÇALISMALARA AIT VERILER (Etüd Raporunda atifta
bulunulmasi halinde, muhtemel taskin sahasi için olan alanlar, jeolojik sit, arkeolojik sit, dogal kaynak vb. durumlar ile ilgili tüm veriler)
B. ARAZI ARASTIRMALARINA DAYALI ZEMIN VE TEMEL ETÜDÜ RAPORU :
YAPILAR ve Büyük kapsamli projeler ve sorunlu islerde daha ayrintili zemin arastirmalarina ve zemin parametrelerine ihtiyaç duyulmasi (kategori 2 ve 3) durumunda sondaj, JEOFIZIK çalismalari ve alinan örselenmis ve/veya örselenmemis zemin numuneleri ile karot numunelerinin laboratuarda istenilen deneylere tabi tutulmasi neticesinde "Zemin ve Temel Etüdü Raporu" hazirlanacaktir.
Bu raporun içerigi asagida belirtilen basliklar altinda toplanacaktir. Gerekli görülmesi durumunda formatta belirtilmeyen ek çalismalara da yer verilebilir.
KAPAK SAYFASI
IÇINDEKILER
1. GENEL BILGILER
1.2.1.Seçilen Yerin Cografik Konumu ve Tarihçesi
1.2.2. Imar Plani Durumu
1.2.3.Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgileri
1.2.4.Projeye ait Bilgiler
1.2.5.Arazi, Laboratuar ve Büro Çalisma Metotlarinin kisaca tanitilmasi ve kullanilan ekipmanlar
1.2.6. Önceki Çalismalar
1.3 JEOLOJI
1.3.1.Genel Jeoloji
1.3.2. Inceleme Alani Jeolojisi
1.4.1 HIDROJEOFIZIK ÖZELLIKLER
YERALTISUYU DOYGUNLUGU
YERATISUYU SEVIYESI
YERALTISUYU KIRLILIGI
AKIFER ÖZELLIGI
1.5. ARAZI ARASTIRMALARI VE DENEYLER
1.5.1. Arastirma Çukurlari
1.5.2. Sondaj Kuyulari
1.5.3. Arazi Deneyleri
1.5.3.1. SPT Deneyleri
1.5.3.2. Konik Penetrasyon (CPT) Deneyleri
1.5.3.3. Pressiometre
1.5.3.4.Dinamik Penetrasyon Deneyleri
1.5.3.5. Kanatli Kesici (Vare) Deneyleri
1.5.3.6. Plaka Yükleme Deneyi
1.5.3.7. Diger Arazi Deneyleri
1.5.4. JEOFIZIK ÇALISMALAR
1.5.4.1. SISMIK KIRILMA ÖLÇÜMLERI
1.5.4.2. SISMIK YANSIMA ÖLÇÜMLERI
1.5.4.3. ELEKTRIK ÖZDIRENÇ SONDAJI ÖLÇÜMLERI
2.1.1. Zeminlerin Indeks / Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi
- Bosluk Orani ve Porozite
- Su Muhtevasi ve Doygunluk
- Birim Hacim Agirlik
- Elek Analizi ve Hidrometre
- Kivam Limitleri (Attenberg limitleri)
2.1.2.1 - JEOFIZIK SISMIK DINAMIK PARAMETRELER:
- SIKILIK(DINAMIK KAYMA MODÜLÜ)
- GÖZENEKLILIK-POISSON ORANI
- ÇIMENTOLASMA-ELASTISITE MODÜLÜ,
- NONLINEERITE–SÖNÜM ETKISI,
- SÖKÜLEBILIRLIK-VP BOYUNA SISMIK HIZ
- ÖZDIRENCI VE BOZUNMANIN DERECE
- Serbest Basinç Dayanimi
- Üç Eksenli Basinç Dayanimi
- Kesme Dayanim
- Konsolidasyon
- Permeabilite
- Sev Durayliligi Analizleri
- Sivilasma Analizleri
- YERALTISUYU IÇEREN SILT, KUM VE ÇAKILLI ZEMINLERDE EGER YERALTI SU SEVIYESI 20 M NIN ALTINDA, SISMIK HIZ ORANI (VP/VS)>4 VE LIKIT LIMIT (LL) < 35 ISE, SIVILASMA ANALIZI YAPILMALIDIR.
SIVILASMA ANALIZI ISE:
- ESIK IVME KRITERI (DOBRY VD.)
- PERYODIK KAYMA GERILMESI KRITERI (SEED VD)
- SIVILASMA INDEKSI KRITERI(I WASAKI VD.) KRITERLERININ HESAPLANMASI SEKLINDE OLMALIDIR.
-Tasima Gücü Analizleri
- STATIK /DINAMIK YÜKLER ALTIDA OLUSACAK OTURMALAR.
- Sisme, Oturma Analizleri
- Kuru Birim Hacim Agirlik ile Su Muhtevasi Iliskisinin
Belirlenmesi (Standart Proktor veya Modifiye proktor ile)
- Temel kazisindan çikan malzemenin dolgularda kullanilabilirliginin tespiti için Kaliforniya
Tasima Orani (CBR) Tayini
2.1.3.Kayalarin Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi
- Tek Eksenli Basinç dayanimi
- Nokta Yük Dayanim Indisi
- UTRASONIK JEOFIZIK TEST DENEYLERI
2.2.1.Vs KAYMA DALGASI HIZI
2.2.2.ZEMIN HAKIM PERYODU
2.2.3.ZEMIN BÜYÜTMESI,
2.2.4. IVME ÖLÇÜMÜ (BINA PERYOTLARININ SAPTANMASI), IVME SPEKTRUM KATSAYILARI (TA-TB )’NIN BELIRLENMESI.
2.3.ZEMIN VE KAYA TÜRLERININ DEGERLENDIRILMESI
2.3.1.Zemin Türlerinin Siniflandirilmasi
2.3.2.Kaya Türlerinin Siniflandirilmasi
2.3.5. Sivilasma Risk Degerlendirmesi
- YERALTISUYU IÇEREN SILT, KUM VE ÇAKILLI ZEMINLERDE EGER YERALTI SU SEVIYESI 20 M NIN ALTINDA, SISMIK HIZ ORANI (VP/VS)>4 VE LIKIT LIMIT (LL) < 35 ISE SIVILASMA ANAL IZI YAPILMALIDIR.
SIVILASMA ANALIZI ISE
- ESIK IVME KRITERI (DOBRY VD.)
- PERYODIK KAYMA GERILMESI KRITERI (SEED VD)
- SIVILASMA INDEKSI KRITERI(I WASAKI VD.) KRITERLERININ HESAPLANMASI SEKLINDE OLMALIDIR.
2.3.6. Oturma-Sisme Potansiyelinin Degerlendirilmesi
2.3.7.Karstik Bosluklarin Degerlendirilmesi
2.3.8. Temel Zemini Olarak Seçilen Birimlerin Degerlendirilmesi
2.3.9.Sev Durayliligi Analizi Degerlendirilmesi
2.3.10. Kazi Güvenligi, Gerekli Önlemlerin Alternatifli Olarak
Degerlendirilmesi
3. SONUÇ VE ÖNERILER
4. YARARLANILAN KAYNAKLAR
- Yayinlar
- Standartlar
5. EKLER
1- Çalisma alanina ait Vaziyet Planli ve Plankote (1:200 ölçekli)
2- Genel Jeoloji ve Egim Haritalari (1:25000 ölçekli topografya haritasi üzerinde)
3- Mevcut Imar Plani ve inceleme alaninin yerlesime uygunlugu açisindan hangi alanda oldugunu (sakincali, önemli) gösteren harita
4- Jeolojik Kesitler
5- Sondaj Loglari
6- Arazi, Laboratuar Deney Raporlari ve Analizleri (Raporlar, Laboratuar onayi tasimali, Bayindirlik ve Iskan Bakanligi Laboratuar Izin Belgesi eklenmelidir.)
7- Jeofizik Ölçümler, Kesitler ve Hesaplamalar,ULTRASONIK JEOFIZIK TEST DENEYLERI
8- Arazinin Tapu Örnegi ve Kadastro Paftasi
9- Fotograflar (Sahanin genel görünümü, sorunlu kisimlar, arastirma çukurlari, sondaj çalismalari, yarmalar karot ve diger örnekler vb. )
10- Ilgili Kurum Görüsleri (Kurudere-Akarsu yakinlari ile muhtemel taskin sahasi içinde olan alanlar, Jeolojik Sit, Arkeolojik Sit, Dogal Kaynak Koruma Alanlari vb. için mevcutsa ve rapor içinde kullanilmissa eklenecek)
11- Hesaplamalarda kullanilan tablo ve birer örenegi, hangi kaynaktan alindigi, kime ait oldugu ve yili bildirilmelidir. Ayrica hesaplamalarda kullanilan formüllerin de hangi kaynaktan alindigi, kimden alindigi ve yili verilmelidir.
1. GENEL BILGILER :
1.1.ETÜDÜN AMACI VE KAPSAMI :
Raporun hangi tür (ALETSEL ZEMIN ETÜDÜ YA DA ARAZI ÇALISMALARINA DAYALI ZEMIN VE TEMEL ETÜDÜ RAPORU) bir çalisma oldugu, kime ve hangi kurulusa yapildigi, yapinin özellikleri (kat adedi, bodrumlu olup olmadigi, vb.) vurgulanmalidir. Çalismayi isteyen kurum veya kisinin planlamaya iliskin istegini belirten görüsü veya karari, çalismanin amaci ve kapsami ile ilgili firmalarin ve danismanlarin isimleri belirtilmelidir.
1.2. INCELEME ALANININ TANITILMASI :
1.2.1.Seçilen Yerin Cografik Konumu ve Tarihçesi :
Inceleme alaninin yeri tanimlanarak, karayolu baglantilari, arsanin günümüze kadar ne amaçla kullanildigi, günümüze kadar tutulan kayitlara esas alinarak sev kaymasi, heyelan, deprem, vb. dogal afete maruz kalip kalmadigi ve sismik tarihçesine deginilmeli, o bölgeye iliskin deprem risk analizleri verilmelidir. Eger arsa üzerinde yapilasma var ise hakkinda bilgi verilerek arsanin en az iki farkli yönden çekilmis genel görünüm fotograflari ile sorun yaratabilecek çevresel faktörlere ait fotograflar yer almalidir.
1.2.2. Imar Plani Durumu :
Etüt alanin büyüklügü, yapilacagi alanin imar bilgileri, plan notlari, mevcut yapilasmaya yönelik genel bilgilere (yapi tipi, kat yüksekligi, ayrik veya bitisik nizam oldugu, yapilasma yogunlugu vb.), ayrica imar planina esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporunda hangi alanda (uygun alan önemli alan, vb.) yer aldigina deginilmeli ve ilgi rapor eki haritalarin ilgili parseli içeren kismi eklenmelidir.
1.2.3. Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgiler :
Inceleme alaninin genel morfolojik özellikleri, yol, iklim, topografik durum, drenaj örnekleri (yüzey, sel, tabii drenaj vb.) egimler (genel egim yönlenmeleri vb.), dogal / yüzeysel drenaj durumu, var ise bölgedeki kanalizasyon kotlari, muhtemel duraylilik problemleri ile dogrudan iliskisi olan yagis alma durumu ve topografik anomaliler açiklanmali ve 1:200 ölçekli plankote ve vaziyet plani ürerinde gösterilmelidir.
1.2.4. Projeye ait Bilgiler :
Yapilmasi planlanan projenin kisaca tanitilmasi, yapilacak yapinin ne amaçli kullanilacagi, temel seviyesindeki beklenen yükler, genel tasiyici sistemi ile geometrisine ait bilgilere yer verilmelidir.
1.2.5. Arazi, Laboratuar ve Büro Çalisma Metotlarinin Kisaca Tanitilmasi ve Kullanilan Ekipmanlar :
Bu çalismalarda hangi metotlarin kullanildigi ve nasil bir prosedür izlendigine kisaca deginilmeli, yapildigi tarihler belirtilmelidir. Ayrica kullanilan yöntem ve metotlar güncel olmalidir.
1.2.6. Önceki Çalismalar :
Inceleme alaninin diger kurum ve kuruluslarin daha önceki çalismalarina göre önlem gerektiren alanlar içinde kalmasi durumunda, yapilan arastirmalar ile ilgili kararlarin alindigi rapor ve belgeler atifta bulunularak, ilgili kisimlari rapor ekinde verilmelidir.
1.3. JEOLOJI
1.3.1. Genel Jeoloji :
Inceleme alaninin da içinde yer aldigi bölgesel jeolojisi özet olarak açiklanmali ve alanin 1:25000 ölçekli jeoloji haritasindaki konumu gösterilmelidir. Temin edilmesi durumunda inceleme alanina ait uydu görüntüleri ve hava fotograflarindan da yararlanilmasi uygun olacaktir. Ayrica bölgenin heyelan riski tasiyan bölge içinde olup olmadiginin tespiti için genel stratigrafisi ile stratigrafik kesiti verilmeli ; çevrede yer alan kivrim, kirik, fay, heyelan kütlesi vb. yapisal özelliklere deginilmelidir.
1.3.2. Inceleme Alaninin Jeolojisi :
Inceleme alanini olusturan zemin birimleri yatay ve düsey degisimi ve bunlarin jeolojik özellikleri detayli olarak verilmeli ;mevcut arsanin jeolojik yapisi eksiksiz olarak tanimlanmali, özellikle sondaj ve arazi çalismalarina katilan personelin gözlemlerine yer verilmelidir.
1.4.HIDROJEOFIZIK VE HIDROLOJIK ÖZELLIKLER :
Inceleme alani zemininde yer alti suyunun gözlendigi en düsük ve en yüksek seviyeler, ölçüm noktalari esas alinarak en az 7 günlük degerler tablo halinde verilmelidir. Yakin çevrede bulunan kuyulardan arsaya olan mesafeleri ve derinlikleri bildirilmek kosuluyla yararlanilabilecegi gibi, tüm HIDROJEFIZIK ve hidrolojik özellikleri ilgili kurumlardan alinacak bilgilerle beraber verilmelidir. Çalisma alaninda yer alti suyuna rastlanmasi ve temel seviyesine yakin olmasi durumunda, yer alti suyunun betona olabilecek olumsuz etkilerinin laboratuar deneyleri yapilmali ve sonuçlari verilmelidir.
Inceleme alanina çok yakin çevrede bulunan akarsulara ait beslenme ve debi degerleri ile taskin durumuna ait ilgili kuruluslarca düzenlenmis raporlar ekte bulundurulmalidir.
Ayrica inceleme sahasindaki drenaj özellikleri ile don derinligi konusunda açiklama getirilmelidir.
1.5. ARAZI ARASTIRMALARI ve DENEYLERI :
1.5.1. Arastirma Çukurlari :
Açtirilan muayene çukurlarinin konumu, derinligi ve gözlenen birimlere ait geçis seviyeleri ayrintili olarak açiklanmali, vaziyet plani ve plankote üzerinde muayene çukurlarinin lokasyonlari gösterilmeli, muayene çukurlarina ait çizim ve fotograflar ekte verilmelidir.
1.5.2. Sondaj Kuyulari :
Inceleme alaninda yanal ve düsey yönde degisimleri ortaya koyabilecek yeterli sayida sig ve derin sondajlar yapilmali, sondaj çalismalari TSE standartlarina uygun olarak gerçeklestirilmeli, SONDAJ YERLERININ SEÇIMINDE ÖNCELIKLI OLARAK JEOFIZIK ÇALISMALAR YAPILMALI JEOFIZIK ÇALISMALARIN DEGERLENDIRILMESINDE EGER GEREKIYORSA SONDAJLAR YAPILMALIDIR .Sondajlarin derinligi içinse, 15 m'den az olmamak kaydiyla temel genisliginin 1.5 katindan daha fazla olmalidir. Hedeflenen sondaj derinliginden önce kaya birimine rastlanmasi durumunda ise kaya içerisinde 3 metre ilerlendikten sonra sondaj bitirilmelidir. Ayrica topografya nedeniyle egimli arazilerde veya yapida bodrum düsünülmesi durumunda temel tasarimina esas alinacak olan numune alimina ve arazi deneylerine muhtemel temel derinliginin altindan itibaren baslanilmalidir.
Sondaj, JEOFIZIK ÖLÇÜM TEST VE arazi deneyleri sonucu elde edilen veriler tablolar halinde ve yorumlanarak verilmelidir. Ayrica sondaj,JEOFIZIK ÖLÇÜM YERLERININ koordinatlari bir tablo halinde ve plankote ve vaziyet plani üzerine islenmelidir. Ek olarak verilecek sondaj loglarinda TSE standartlarinca belirlenmis semboller kullanilacak, sondaj yerlerinin koordinatlari, sondaj makinesinin cinsi, sondörün adi ve soyadi, sondajin yapildigi tarihler, o günkü hava durumu, yer alti suyuna ait yapilan en az 7 günlük gözlemler, düsey yöndeki zemin birimlerine ait degisimler, zemin tanimlamalari, alinan örselenmis ve örselenmemis örneklerin seviyeleri, örselenmemis örnegin tipi, arazide yapilan deneyler, logu hazirlayan tarafindan imzali olarak sunulmalidir.
Sondaj kuyularinin tabanina kadar ait kismi perfore PVC boru indirilerek cidarindaki çökmeler ve yüzeyden düsebilecek parçalar nedeniyle kuyunun kapanmasi önlenmeli, gerekirse kuyu agzina beton kapak yapilmali, böylece uzun süreli yer alti suyu ölçümü yapilmasina imkan taninmalidir.
Sondaj karotlarinin fotograflari standartlara uygun olarak çekilerek raporun ekinde sunulmali, sandiklanarak koruma altina alinan karotlar rapor onay süreci tamamlanana kadar muhafaza edilmelidir.
Sondajlar neticesinde çizilen kesitlerde sondaj noktalari belirtilmeli, jeolojik veriler kesitte farkli renklerde boyanarak yer almali, yer alti su seviyesinin en alt ve en üst kotlari noktali çizgi ile belirtilmelidir.
1.5.3. Arazi Deneyleri :
Sondaj esnasinda yapilacak Standart Penetrasyon (SPT), Konik Penetrasyon (CPT), Dinamik Penetrasyon Deneyi, Kanatli Kesici (Vane) Deneyi, Pressiometre Deneyi, Plaka Yükleme Deneyi vb. deneyler ile Jeofizik Çalismalar, ilgili standarda uygun olarak, görevlendirilecek kontrol mühendisince denetimini de yapacaktir.
Yapilan tüm deneylere ait veriler tablolar halinde rapor içinde yer alacak, deneyler içinde asiri farkli degerlere sahip olanlardaki sapmalar sebepleri belirtilerek açiklanacaktir. Deneyler esnasinda yapilan her hatanin açiklamasi yapilmalidir. Asagida genel açiklamalari yapilan yöntemlerden uygun olan en az ikisi sondaj loglarinda yapilmali ve her bir yöntemden bulunan parametreler kontrol edilmelidir. Yatirimci kurulusun istemesi veya yapilacak yapinin özelligi dogrultusunda ikiden fazla yöntem de kullanilabilinir.
1.5.3.1. Standart Penetrasyon(SPT) :
TS-5744'e göre yapilmasi gerekmekte olup, deney sonuçlarinin gerekli bütün düzeltme faktörlerine (yer alti suyu, enerji, kuyu çapi,tij kullanilip kullanilmadigi, tij uzunlugu, vb.) tabi tutularak degerlendirmeye alinmasi gerekmektedir.
1.5.3.2 Konik Penetrasyon (CPT)
Özellikle standart penetrasyon deneyinin yapilamayacagi, çakilli malzemenin yogun olarak bulundugu zeminlerde, zeminin deprem büyütme katsayisinin belirlenmesi ve ayrica yatirimci kurulusun veya projecinin istenmesi halinde yapilmalidir.
1.5.3.3. Pressiometre Deneyi :
Zemin veya yumusak kaya birimlerinde gerilme-deformasyon iliskisinden faydalanilarak, zemin dayanim parametreleri, temel altinda olusacak oturmalarin hesaplanmasi amaciyla yapilacak deneyin hangi yönteme göre yapildigi, kullanilan ölçüm cihazlarinin tipi ve kalibrasyonuna ait bilgiler ile zemin parametrelerinin bulunmasinda kullanilan formüller kimlere ait oldugu ve yillari da belirtilerek verilmeli, deney sonuçlari ek çizelge ve grafik halinde raporda yer almalidir.
1.5.3.4.Dinamik Penetrasyon Deneyi :
Zemin içerigi killi, kumlu ve ince çakil oldugu durumlarda, sondaj adedini azaltmak amaciyla gerçeklestirilmelidir. Deney düzenegi, yapilisi ve deney sonuçlarinin degerlendirilmesi ile ilgili tüm bilgi ve belgeler raporda yer almalidir.
1.5.3.5. Kanatli Kesici(Vane)Deneyi :
Yumusak kil bantlari veya tabakalarin kayma direncini saptamasi amaci için yapilan bu deney için TS-5744'e uyulmasi gerekmektedir.
1.5.3.6. Plaka Yükleme Deneyi :
Zeminin nihai tasima gücüne, deformasyon modülüne ve yatak katsayisinin hesaplanmasina yönelik veriler elde etmek amaciyla TS-5744'e uygun olarak yapilmalidir.
1.5.3.7. Diger Arazi Deneyleri :
Yapinin özelligi ve/veya Idarenin Istemesi ile literatürde tanimlanmis ve tüm dünyada kabul görmekte olan diger arazi yöntemleri kullanilabilecektir.
1.5.4. Jeofizik Çalismalar :
YÜZEYDE GÖRÜLEN ZEMIN VE KAYAÇLARIN DERINE DOGRU YANAL VE DÜSEY YÖNDEKI ÖZELLIK DEGISIMLERI, ANA KAYA DERINLIGI, BOSLUKLAR, KAYMA DÜZLEMI DERINLIGI VE GEOMETRISI , SISMIK DALGA HIZ DEGERLERI ,ZEMININ DINAMIK PARAMETRELERI ,SÖKÜLEBILIRLIK,GÖMÜLÜ FAY IZLERI,DEPREM ETKI VE RISKI, YERALTI SU SEVIYESI, DINAMIK YÜKLERE KARSI ZEMIN DAVRANISI, IVME, ZEMINHAKIM PERYODU ,ZEMIN BÜYÜTMESI,GIBI AYRINTILARI IÇEREN PARSELDE JEOFIZIK ÇALISMALAR YAPILIR.JEOFIZIK ÇALISMALARI YAPILMASININ AMACI ZEMIN ÖZELLIKLERININ FIZIKSEL,MEKANIK,DINAMIK ÖZELLIKLERININ ORTAYA ÇIKARILMASI VE BINANIN DEPREM YÜKLERI ALTINDA DAVRANISININ IRDELENMESI IÇIN GEREKLI OLAN PARAMETRELER SAPTANIR.JEOFIZIK ÖLÇÜM LER LE AYRICA SONDAJ SAYILARI MÜMKÜN OLDUGUNCADA AZALTILARAK EKONOMI SAGLANIR.
DEPREM HAREKETININ DINAMIK OLMASI NEDENIYLE ZEMINE GELECEK DINAMIK( TEKRARLI) YÜKLERE KARSI ZEMININ DAVRANISININ VE ZEMIN-TEMEL-YAPI ETKILESIMININ BELIRLENMESINDE ESAS TESKIL EDEN ZEMININ SISMIK DALGA HIZI DEGERLERININ, BU DEGERLERE BAGLI OLARAK MÜHENDISLIK YAPISININ REZONANS DURUMUNUN KONTROLÜ IÇIN BILINMESI ZORUNLU OLAN ZEMIN HAKIM TITRESIM PERIYODUNUN VE ZEMIN BÜYÜTMESININ SAGLIKLI SAPTANMASINDA ZEMININ SISMIK HIZLARININ MUTLAKA YERINDE ÖLÇÜLEREK SAPTANMASI GEREKMEKTEDIR. BU NEDENLE, INSAAT ZEMINININ SISMIK HIZ BILGISI OLMADAN YALNIZ STATIK DENEY VERILERI ILE DEPREME DAYANIKLI SAGLIKLI ZEMIN-BINA ILISKISI KURULAMAZ, ASAGIDA TANIMLANAN JEOFIZIK ÇALISMALARIN PARSELLERDE YAPILMASI GEREKMEKTEDIR.
Çalismalarin amaci, yöntemi, kullanilan araçlarin adi, özellikleri, alinan ölçüm sonuçlari, tüm tablo ve grafikler yorumlariyla birlikte verilmelidir. Jeofizik çalismalar ayrica sondaj loglariyla birlikte yorumlanmali, ölçüm yerlerinin koordinatlari tablo halinde verilmelidir.
1.5.4.1. Sismik Kirilma :
SAGLAM ZEMIN VE TEMEL KAYA DERINLIGININ BELIRLENMESI IÇIN
YERALTI YAPISI (TABAKA SAYISI, KALINLIKLARI,EGIMLERI VE KIRIKLIKLARI) BOYUNA VP, ENINE VS DALGA HIZLARININ SAPTANMASI (KAYMA DALGASI HIZI BUGÜN DÜNYADA DEPREM TEHLIKESI BELIRLEMEDE ANAHTAR PARAMETRE OLARAK KABUL EDILMEKTEDIR.)
YERIN ELASTIK PARAMETRE ÖZELLIKLERININ BELIRLENMESI (YOGUNLUK, POISSON ORANI(=GÖZENEKLILIK), ELASTISITE MODÜLÜ=(ÇIMENTOLASMA), KAYMA (SHEAR) MODÜLÜ(=KAYMA MUKAVEMETI), YERALTISUYUNA DOYGUNLUK, ZEMIN BÜYÜTMESI VE HAKIM TITRESIM PERIYODU).,SIVILASMA ÖZELLIKLERI ELDE EDILEN PARAMETRELERE GÖRE ZEMIN SINIFI VE TÜRÜNÜN BELIRLENMESI YERIÇI SISMIK HIZ MODELININ ELDE EDILMESI
1.5.4.2. Sismik Yansima :
-TABANKAYA TOPOGRAFYASININ BELIRLENMESI
GÖMÜLÜ FAY IZLERININ ARASTIRILMASI
PARSELIN TOMOGRAFIK GÖRÜNÜMÜ.VB
JEOFIZIK YAPININ SAPTANMASI
1.5.4.3. Elektrik Özdirenci
ÖRTÜ KALINLIGI,NEMLENME DERINLIGI,
YERALTI SU SEVIYESININ VE KIRLILIK DURUMUNUN BELIRLENMESI
TABAKA SAYISI VE DERINLIK VE EGIMLERININ BELIRLENMESI
Saglam, bozusmus zemin ve temel kaya derinliginin, kirikliginin belirlenmesi
Yerin direnç özelligine göre yeralti jeofizik yapi modelinin ve taban kaya topografyasinin belirlenmesi
1.5.4.4. Mikrotremör Çalismalari :
-ZEMIN HAKIM TITRESIM PERIYODU, ZEMININ DEPREM BÜYÜTME KATSAYISININ VE KAYMA DALGASI HIZININ BELIRLENMESI.
- IVME SPEKTRUM KATSAYILARI (TA-TB )’NIN BELIRLENMESI.
1.5.4.5. IVME ÖLÇÜMLERI
IVME KAYITLARININ ALINARAK SPEKTRUMKATSAYILARININ BELIRLENMESI(TA-TB)
KAYA ORTAMDA IVME,
SIKI ORTAMDA IVME,
ORTA SIKI ORTAMDA IVME
1.5.4.6.. JEORADAR ÖLÇÜMLERI
40 METRE DERINLIGE KADAR YER ALTI YAPISININ GÖRÜNTÜLENMESI
1.5.4.7. SISMOLOJIK ÇALISMALAR
1.5.4.8.KUYU LOGU ÖLÇÜMLERI
VS KAYMA DALGASI HIZ VE ZEMININ MÜHENDISLIK ÖZELLIKLERININ TESPITI
1.5.4.9 ARKEOJEOFIZIK ÖLÇÜMLER.
INCELENEN PARSELDE BULUNAN TARIHI ESER KALITI ARASTIRMALARI HASARVERMEKSIZIN JEOFIZIK METOTLARLA YAPILMALIDIR.
2. DEGERLENDIRME :
Arazi ve laboratuvar çalismalari özeti, varsa eksik veriler ile yanlis veya geçersiz veriler varsa, bunlarin belirtilmesi, mühendisin kendi görüs ve yorumlari belirtilmelidir. Beklenmeyen deney sonuçlarinin dikkatle incelenmeli, bunlarin yanlis veya dogru ve gerçek durumu yansitmadigi incelenmelidir.
Gerekirse yapilacak ek arazi ve laboratuvar çalismalarini tarifi ve bu yönde öneriler sunulmalidir.
2.1. LABORATUVAR DENEYLERI VE ANALIZLER:
Sondaj çalismalari esnasinda alinan örselenmis ve örselenmemis zemin ile karotlar ve kaya örnekleri en kisa süre içinde öncelikle Bayindirlik ve Iskan Bakanligi izin Belgesine sahip bir Laboratuvara sondajlari yapan firma tarafindan (posta, kargo vb. yoluyla gönderilen örselenmemis numuneler degerlendirme disi olacaktir) tutanak karsiligi teslim edilerek, düzenlenen Numune Teslim Tutanagi, yapilan zemin ve kaya mekanigi Ultrasonik deneyleri ve elde edilen sonuçlar, onayli orijinal deney föyleri kullanilarak ekler arasinda yer almalidir.
Laboratuar deneyleri sonucu elde edilen her türlü veri metin içinde gerekli bölümlerde tablo halinde verilmeli ve bu veriler yorumlanmalidir. Laboratuar verilerini kullanarak yapilan hesaplamalarin örnek hesaplamalar oldugu, arazi hakkinda genel bir fikir edinmek için yapildigi, bu degerlerin zemin etütlerinde kullanilmayacagi özellikle belirtilmeli, gerekirse degerlerin araliklini gösterir histogramlar olusturulmalidir.
2.1.1. Zeminlerin Indeks / Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi
- Bosluk Orani ve Porozite
- Su Muhtevasi ve Doygunluk
- Birim Hacim Agirlik
- Elek Analizi ve Hidrometre
- Kivam Limitleri (Atterberg Limitleri)
- ULTRASONIK JEOFIZIK TEST DENEYLERI
- JEOFIZIK SISMIK DINAMIK PARAMETRELER:
- SIKILIK(DINAMIK KAYMA MODÜLÜ)
- GÖZENEKLILIK-POISSON ORANI,
- ÇIMENTOLASMA-ELASTISITE MODÜLÜ,
- NONLINEERITE – SÖNÜM ETKISI
- SÖKÜLEBILIRLIK-VP BOYUNA SISMIK HIZ)
- ÖZDIRENCI VE BOZUNMANIN DERECESI
- Serbest Basinç Dayanimi
- Üç Eksenli Basinç Dayanimi
- Kesme Dayanimi
- Konsolidasyon
- Permeabilite
- Sev Durayliligi Analizleri
- Sivilasma Analizleri, (Laboratuar deneyleri ile degil arazi deneyleri içinde yer almali, SPT ve sismik kayma dalgasi hizlarindan sivilasma analizleri yapilmalidir. Literatürde, kayma dalgasi hizindan zemin sivilasma analizleri bulunmaktadir. Bu durum tartismaya meydan vermeyecek sekilde ifade edilmelidir. SPT’nin basarisiz oldugu birçok zemin bulunmaktadir.)
- Tasima Gücü Analizleri
- Sisme, Oturma Analizleri
- Kuru Birim Hacim Agirligi-Su Içerigi Iliskisinin Belirlenmesi (Standart Proktor veya Modifiye Proktor ile)
- Kazilardan çikan malzemenin dolgulardan kullanilmasinin uygun olup olmadiginin belirlenmesine yönelik olarak, Kaliforniya Tasima Orani (CBR) Tayini Analizleri
2.1.3. Kayalarin Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi :
- Tek Eksenli Basma Dayanimi
- Nokta Yük Dayanimi Indisi
- ULTRASONIK JEOFIZIK TEST DENEYLERI
2.2. BINA- ZEMIN ILISKISININ BELIRLENMESI :
Bu bölümde mevcut zemin parametreleri ile yapilmasi planlanan binalardan gelecek yükler göz önünde bulundurularak, bina temellerinin insa edilmesinin uygun olabilecek zemin birimi / birimleri için ayrintili bir çalisma yapilmalidir. Uygun görülen her derinlige karsilik bir tasima gücü ve muhtemel oturma miktari hesaplanmali, temel betonarme projesinin hesap ve tasarimina imkan verecek parametreler ile DEPREM YÜKLERINE ESAS SISMIK DALGA HIZ DEGERLERI , TEMEL SEKIL FAKTÖRÜNE BAGLI OLMAYAN EMNIYETLI TASIMA VE TASIMA GÜÇLERI IVME SPEKTRUM KATSAYILARI,ZEMIN BÜYÜTME VE ZEMIN HAKIM PERYODU DEGERLERI belirtilmelidir. Bina-Zemin iliskisi için kuvvetli yer hareketi ölçümleri ile ivmenin belirlenmesi ve zemin hakim titresim periyodunun saptanmasi gerekir.
2.3.ZEMIN VE KAYA TÜRLERININ DEGERLENDIRILMESI :
2.3.1.Zemin Türlerinin Siniflandirilmasi:
Inceleme alani içinde yer alan zemin birimleri, TS-1500’e göre siniflandirilarak, asagida verilen özellikleri ile tanimlanmalidir.
Renk
Zemin birimlerinin tanimi, yapis litolojik özellikleri. (ayrik daneli zeminlerde sikilik, kohesif zeminlerde ise sertlik)
2.3.2. Kaya Türlerinin Siniflandirilmasi:
Inceleme alani içinde temel derinliginde kaya birimlerinin gözlenmesi halinde birimi tanimlamaya yetecek sayida gözlem noktasinda tabaka dogrultulusu, egimi ile eklem-eklem takimi ölçümleri alinmali, mevcut litolojilerin toprak örtüsü altinda bulundugu yerler ve yaklasik kalinliklari, kaya birimlerin ayrisma derecesi ve sik kirikli kisimlarinin ayrilmasi, ayrismis kisminin cins ve kalinligi ile örtü kalinliginin tespiti için burgu veya çukur açtirilmasi ve süreksizlik duruslari ile dogal yamaç iliskisi, alt yapi ve temel kazi süreksizliklerinin iliskilerinin açiklanmasi gerekmektedir. (Kayaçlarin sismik hizlari belirlenerek kaya siniflamasi yapilmalidir. Sismik hizlara göre kaya siniflamasi literatürde bulunmaktadir. Sismik hiz çalismasiyla kayalarin kirikli çatlakli yapisi ortaya çikarilmaktadir. Sismik Risk degerlendirmesi basligi konulmalidir.)
Kayaçlar asagidaki özellikleri saptanarak tanimlanmalidir.
Tabaka ve kirik-çatlaklar arasinda dolgularin cinsi ve (killi birimler veya karbonat) yeralti yer üstü sularina maruz kalmasi durumundaki durayliliklari,
2.3.3.Zemin Profilinin Yorumlanmasi :
Inceleme sahasini olusturan zemin projili, litolojik özellikleri Vs KAYMA DALGASI HIZ degerleri ve dayanim parametreleri göz önünde bulundurularak temellerin yer alacagi uygun seviyenin belirlenmesi için bir takim öneriler getirilmeli, gerekli durumlarda ne tür zemin iyilestirmeleri uygulanabilecegine deginilmelidir
2.3.4.Sivilasma Açisindan Degerlendirme:
Çalisma alaninda bulunan sivilasma riski içeren seviyeler için literatürde bulunan ve malzemenin özelligine göre bilimsel açidan kabul görmüs ve güncel bir yöntemle analiz yapilmali, analiz sonuçlari ve tüm hesaplamalar tablolar halinde verilmelidir. YERALTISUYU IÇEREN SILT, KUM VE ÇAKILLI ZEMINLERDE EGER YERALTI SU SEVIYESI 20 M NIN ALTINDA, SISMIK HIZ ORANI (VP/VS)>4 VE LIKIT LIMIT (LL) < 35 ISE SIVILASMA ANAL IZI YAPILMALIDIR. SIVILASMA ANALIZI ISE
-ESIK IVME KRITERI (DOBRY VD.)
-PERYODIK KAYMA GERILMESI KRITERI (SEED VD)
-SIVILASMA INDEKSI KRITERI(I WASAKI VD.)
SPT(N) degerlerine göre yapilacak hesaplamalarda kullanilan maksimum ivme degerinin tekrarlama periyodu belirtilerek yorumlanmali ve gerekiyorsa alinmasi gereken veya alinabilecek önlemler ve öneriler verilmelidir.
2.3.5. Oturma-Sisme Potansiyeli Açisindan Degerlendirme:
Çalisma alani içinde üsteki mühendislik yapisina zarar verebilecek oranda oturma ve sisme özelligi olabilecek killi malzemelerin ARAZI VE DENEY SONUÇLARINA GÖRE yorumu yapilmali, gerekiyorsa uygun önlem yöntemleri ve öneriler verilmelidir.
2.3.6.Karstik Bosluklarin Degerlendirilmesi:
Çalisma alani içinde eriyebilen kayalardaki veya insan girisimleri sonucu olusan bosluklar veya olmasi ihtimali varsa, bunlarin büyüklükleri, olusturduklari tehlike riskler UYGUN JEOFIZIK TEKNIKLERLE SAPTANMALI ,yorumlanmali , gerekiyorsa alinmasi gereken veya alinabilecek önlemler belirtilmelidir. (Karstik bosluklar, kuyular arasi (cross-hole), kuyudan yüzeye (up-hole), yüzeyden kuyuya(down-hole), yelpaze atisi seklinde sismik yöntemle, jeoradar yöntemiyle ve rezistivite yöntemi ile arastirilmalidir. Yeralti yapisi sondaj kuyularinda kuyu jeofizigi yapilarak yanal ve düsey yönde detay olarak ortaya çikarilabilir. Zemin kayma dalgasi hizlari belirlenerek zeminlerin kayma mukavemetleri yerinde belirlenip degerlendirme yapilmalidir ifadesi yer almalidir.)
2.3.7.Temel Zemini Olarak Seçilebilecek Birimlerin Degerlendirilmesi:
Çalisma alaninda bulunan birimler temel zemin olma özellikleri açisindan yorumlanmali, gerekiyorsa alinmasi gereken veya alinabilecek önlemler belirtilmelidir.
2.3.8. Sev Durayliligi Analizi ve Degerlendirilmesi:
Egimi 2 yatay / 1 düsey 'den daha yüksek olan sevler ile yapi kazisi sonrasi olusacak ve yüksekligi 9m’den büyük olan sevlerin duraylilik analizleri litaratürde kabul görmüs yöntemlerden biri ile yapilmalidir. Bu amaçla kullanilacak bilgisayar programin adi ve versiyonu açikça belirtilmelidir. Kullanilan bilgisayar programinin tüm dünyaca kabul görmemis olmasi ve idarenin istemesi durumunda gerekli bilgiler verilmelidir. (Sev duyarliligi için kayma yüzeyinin topografyasi rezistivite ve sismik yöntemlerle saptandiktan sonra sev stabilitesi analizi yapilmalidir. Böylece kabullere göre degil arazinin gerçek durumuna göre sev stabilitesi analizi yapilmis olur.)
2.3.9.Kazi Güvenirligi ve Gerekli Önlemlerin Alternatifli Olarak Degerlendirilmesi
Özellikle bodrum katli yapilarin temel kazisi sirasinda olusacak sevlerden alinmasi gereken bazi önlemlerin alternatifli olarak belirlenmelidir. Bu degerlendirmeler sirasinda yapilmasi gerekebilecek geçici veya kalici tahkimat sistemleri; mevcut yapilar, yeraltisuyunun varligi ve bunun tahkimat üzerindeki etkileri ile var olabilecek sürsarj yükleri de dikkate alinarak çözümlenmeli, güvenli ve ekonomik yöntem belirlenerek bu yönteme ait hesaplamalar ve detaylar verilmelidir
2.4. DEPREM VE DOGAL AFET RISKLERININ DEGERLENDIRILMESI
Bu bölümde raporun önceki bölümlerinde yapilan tüm arazi ve laboratuar çalismalari, analiz, literatür tarama vb. çalismalar isiginda çalisma alaninin deprem ve dogal afet riskleri açisindan degerlendirmesi yapilmali, daha önce alinmis herhangi bir kararinin bulunup bulunmadigi, sakincali, önlem gerektiren, yasak alanlar ve bu husustaki görüsler belirtilmelidir. Buna göre inceleme alaninin depremselligi, DIRI FAYLAR, FAYA GÖRE BINANI KONUMU, SISMOLOJIK ÖZELLIKLERI kaçinci derece deprem bölgesinde yer aldigi, çevredeki muhtemel duraylilik problemi tasimakta olan sahalarin durumu ve diger dogal afet riski durumlari bilimsel analizleri yapilarak ayrintili bir biçimde degerlendirilmeli, yapilarin hesaplamalar açiklamali olarak raporda yer almalidir.
Sayet, raporun teslim tarihinden itibaren bir yili askin bir süre geçtigi halde temel kazilarina halen baslanmamis olmasi durumunda raporun içeriginde belirtilen kosullarda degisiklik olabilecegi göz önüne alinarak idare tarafindan ek rapor talep edilebilir.
3. SONUÇ VE ÖNERILER
Sonuç ve öneriler kisminda asagidaki hususlar yer alacaktir.
ZEMIN SIVILASMASI (- YERALTISUYU IÇEREN SILT, KUM VE ÇAKILLI ZEMINLERDE EGER YERALTI SU SEVIYESI 20 METRENIN ALTINDA, SISMIK HIZ ORANI (VP/VS)>4 VE LIKIT LIMIT (LL) < 35 ISE SIVILASMA ANAL IZI YAPILMALIDIR. SIVILASMA ANALIZI ISE
-ESIK IVME KRITERI (DOBRY VD.)
-PERYODIK KAYMA GERILMESI KRITERI (SEED VD)
-SIVILASMA INDEKSI KRITERI(I WASAKI VD.)
4. YARARLANILAN KAYNAKLAR
5. EKLER
"Ekler cep ya da ayri klasörler içinde verilecek ve A4 kagit boyutlarinda katlanmis olmalidir."
/td>
BİNA TÜRÜ YAPILAR İÇİN ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ, İzmir zemin etüd, İzmir sondaj, izmir su sondaj, maden danişmanlik, jeolojik araştirma, sondaj, hidrojeolojik araştırma, su analizleri
